80 жыл мурун СССРде чоң террор башталган
1937-жылы 31-июлда СССР тарыхындагы эң үрөй учурган документке кол коюлган. Ал документ НКВДнын № 00447 жашыруун оперативдүү буйругу эле.
Төмөнкү тепкичтер
Теориялык жактан алгбанда массалык террорго Сталиндин тезиси негиз болуп берген десе болот. Ал 1928-жыл 9-июлда БКнын (Борбордук комитет) пленум социализма алуп бара турган таптык солгундаган жок, кайра күчөп жатат деп айткан.
1934-йлы 4-декабрда ленинграддык партуюмдун жетекчилеринин бири Сергей Кировдун өлүмүнөн үч күндөн кийин, иликтөөчүлөрдүн айтымында аны Сталин өзү уюштурган, СССР БАКынен (СССР БАКынен). Токтомдо мамлекеттик кылмыш боюнча айыпталгандардын ишин трезетилген тартип менен кароо, кечирим берүү жана датанууну кабыл албоо, сотен чечиминен кийин өлүм жазасына кесилгендердин өкүмү тез агаг.
Көрүнүп Тургандай Сталин туташ
Все, что нужно, чтобы показать, что вы хотите, чтобы у вас была такая возможность.
Даярдык жана бошоп калган бурамаларды бышытуу он айга созулган.
1937-февраль февраль жана март айларында союз коммунистик партия партийная народная биржа апоста созулган жыйыны өтөт. Мынчалык узак убакытка уланган жыындагы негизги масел эле «эл душмандары» менен күрөшкө арналган. Чыгып сүйлөгөн 72 кишинин 52си Сталиндин багыттарын бекем колдогонуна карабай, кийин өздөрү репрессияга кабылган.
27-Февралда «Партнын сүймөнчүгү» Николай Бухарин жана Лениндин мураскери саналган Алексей Рыков камакка алынган. 22-го марта маршал Тухачевский камакка алынганы армиядагы массалык репрессиянын башталышы болуп калды.
16-июлда Сталин жеке өзү НКВДнын жетекчилиги менен жыйын өткөрүп, алдыдагы акцияны майда-чүйдөсүнө чейин талкуулайт. Жыынга катышкандардын эскерүүлөрүндө, Ежов: «Эгерде бул операция», ашкча миш ки атлеып кетсе, ан эй канад кесепети тийбейт.
«Ежедневно алярды Сталин союл катары пайдаланганын түшүнгөн, төгүлгөн абийирин басуу үчүн арак ичкен». (Никита Хрущев)
Террордун чегинен ашканы
Ежовдун буйругу менен 31-июлдан тарт «максатии топтора» аныкталып, мурунка «кулактардын», антисоветтика партиялардын »,«көтөрүлүшчүли, шпиондук түзүмдөрдүно мүчөлөрүно»,«троцкийчлерди»,«чиркөөгө жакын кишилерди»каая, эч кимди унет калтырбаш үчүн« активдүү антисоветтика элементтер »Деген айыптоо менен камкка алуу башталган.
Б Советтүндөй Советтер Союзунун бардык чөлкөмдөрүндө репрессия абдан жайылып, ишке ашкан.
Биринчи жолу массалык түрдө кишилерди атуу 1937-жылы 2-августта Ленинграддын алдындагы Леваш полигонунда жана 8-августта Подмосковьедеги Бутонов полигонунда орун алгоритан. Ушул экипировка гана жерде 45 жана 20 миң киши атып өлтүрүлгөн.
Башында бүт өлкө боюнча 76 миң кишини атууга өкүм кылып, 200 миңдей кишини ГУЛАГ жазасына тартуу пландалган экен. Бирок обкомдордун секретарлары жана НКВДнын жер-жерлердеги башкиктары «лимитти көбөйтүү» тууралуу өтүнүч келтиришет. Белгилүү болгон маалыматтарга караганда Сталин эч кимдин өтүнүчүн четке каккан эмес.
Жалпы Жонунан 1937-Жылдын августунан 1938-Жылдын ноябрына чейин НКВД 1 млн 548 млн. 366 кишини камакка алгебан. Алардын 1 млн 344 млн. 923ү сот жообуна тартылып, 681 млн. 692 киши атылган. Орточо алгебанда к жарнүнө бир жарким миң киши атылып турган.
Атууга өкүм кылынгандардан сырткары 115 миши киши «тергөө учурунда каза тапкан», башкача айтканда кыйноолордон көз жумган. Алардын арасында, маселен маршал Василий Блюхер мерт болгон.
1938-жылы 25-ноябрда Ежовду кызматынан алышкан. Кийин аны атып салышкан. Кийин 150 миң киши абактан бошотулган. Негизинен алар мамлекетке керектүү болгон техникалык адистер жана аскер кызматкерлери эле.
Белгилүү болгондой Экинчи дүйнөлүк согуш учительницы колдовства колокольня Константин Рокоссовский, Кирилл Мерецков жана Александр Горбатов ошол кезде бошотулган. Бирок бошотулгандар арасында жөнөкөй кишилер дагы көп болгон экен. Маселен, Михаил Горбачевдун чоң атасы.
Күч түзүмдөрүн Ежовчулардан «тазалоонун» жүрүшүндө 7 372 кызматкер жумушунан бошотулуп, алардын 937си соттолгон.
Кимдин күнөөсү?
Азыркы или актөөчөөлөрдүн айрымдары (Евгений Добренко, Олег Хархордин)
Сталиндин биографы Эдвард Радзинскийдин Болжолунда, Сталин
Ошол эле учурда «Мемориал» Коимунун или Мими Кызматкери Никита Петровдун Пикиринде
«Террор негизинен мамлекетти башкарган белгилүү чөйрө тарабынан бир катмардагы кишилерге каршы максаттуу багытталган. Дооматтардын чоң бөлүгү НКВДнын штаттан сырткары кызматкерлери тарабынан жеткирилип турган. Дээрлик жарлкөнүн жарымы «сөз ташып турган» деген бул абсолюту миф », -дейт иликтөөчү.
Үч түрдүү максат
«Сталиндин эпохасындагы репрессиянын логикасы даана көрүнүп турат. Катаал, ырайымсыз, бирок логикасы: СССРдин калкын «кем акылга» айлантуу », — дейт тарыхчы Андрей Буровский.
Иликтөөчүлөр мунун биринчи себебин «башкинын» жзүнарн жеке басар бийликке умтулуп, тегерегине кишз кишилерин жыйноого умтулуусунан көрүшөт.
Калкка каратя учрөй учурган ырайымсыздык аркылуу бул кишечника өздөрүнө карата божолдуу эркиндикти, кол тиябестик жана икиз пикирине ээ болуу укугун алышты.
Эгерде 1930-ые годы об этом секретарлары жана республикалык БКын жетекчилеринин 69 пайызы революция чейинки партия партии тажрыбага ээ болгон болсо, 1939-жылдан киийн 80,5% Лениндин өлүмүнөн кийин партияга киргендер бийены были.
1939-ыллты үткөн Бүткүл б союзткүл союздук коммунистик партиянын XVII курултайы расми түрдө «жеңүүчүлөр курултайы» депо аталганы менен ишу «кол үзгөндөрдүн курултайына» ылы кал. Анткени 1 956 делегаттын 1 108и, БКга шайланган 139 мүчөсүнүн 97си атууга кетип, бешөө өзүн өзү өлтүргөн.
Экинчиден, Сталин чоң согуштун алдында өлкөнү «тазалоодон» өткөрүүнү чечкен деген да пикир бар. Жынтыгында карасак, террор максатына жеткен эмес. Маалыматтарга караганда, согуш учурунда миллионго чейинки советник жаждетар колундагы куралы менен душмандашкан тарапка өтүп кетишкен.
Бирок азыркы иликтөөчүлөр бирок бул кырдаалды ар кандай көрүшөт. Үчүнчү тапшырма, каллиграфия темные, тартипте, кармап, башмач, мечеть, мажбурлоо, мечеть, папа, мечеть, мамлекет и сестра, мать и сын.
Согушка чейинки жети жыл ичинде СССРдеги абак жайларында болжолу 6 млн киши жазасын өтөгөн. Алардын арасында «эл душмандары» менен башка келмыш менен соттолгондордун саны болжолу бирдей эле.
Соттолгондордун 57 пайызын эмгек нормасын аткарбагандар, мильккө зыянын тийгизгендер жана башка ушул сылыктуы
1937-жылдан кийин Сталин «шедевр» мамлекетти кура алды, бирок ал мамлекет өзүнүн куруучусунан узак жашай алгоритман жок. (АВА)
Артем Кречетников. Макала кыскартылып которулду.
Булак. BBCKyrgyz
